"Το απουσιολόγιο του χρόνου"

"Το απουσιολόγιο του χρόνου", από τις εκδόσεις Μ.Γκιούρδας, είναι ένα βιβλίο του συναδέλφου Θωμά Σίδερη, με τον οποίο γνωριστήκαμε "στα χρόνια της γαλέρας" ή του "δημοσιογραφικού αγροτικού" μας αν προτιμάτε, σε ΜΜΕ που άλεθαν εργασιακά δικαιώματα και δημοσιογραφική δεοντολογία, κυρίως σε βάρος των νεοεισερχόμενων στην αγορά εργασίας.

Η επίσημη βιβλιοπαρουσίαση του βιβλίου, γίνεται στις 15 Μάρτη στις 6μμ στην αίθουσα της Εταιρείας Ελλήνων Λογοτεχνών "Μιχαήλας Αβέρωφ", Γενναδίου και Ακαδημίας 7ο2 όροφος.


Ένα σημαντικό μέρος του βιβλίου καταγράφει τις προσπάθειες ίδρυσης και κατασκευής σχολείων σε διάφορα σημεία της Ελλάδας, κυρίως σε αγροτικές και απομακρυσμένες από τα αστικά κέντρα περιοχές, σε περιόδους που ο κρατικός μηχανισμός ήταν στα σπάργανά του. Αφετηρία των προσπαθειών είναι τα χρόνια πριν το 1900.
Εθελοντική εργασία χωρικών, οικονομικές ενισχύσεις όσων είχαν τη δυνατότητα, αλλά και αυτοδίδακτοι δάσκαλοι, συνθέτουν το σκηνικό της περιόδου αυτής.
"Παράπλευρη" ανάγνωση στα όσα καταγράφονται, αποκαλύπτει τη δομή της εργασίας, στην οποία η παιδική εργασία είχε μεγάλες διαστάσεις, κυρίως στα οικοδομικά επαγγέλματα της εποχής και στις αγροτικές περιοχές, βγάζοντας πρόωρα εκτός εκπαιδευτικού συστήματος σημαντικό αριθμό παιδιών. Τα συσσίτια στο σχολείο, δείχνουν την ένδεια των αγροτικών οικογενειών και οι τιμωρίες (πχ αν πάει κάποιος αδιάβαστος, ο αυστηρός δάσκαλος μπορεί να τον τιμωρήσει απαγορεύοντάς του να φάει) και τις περιορισμένες προοπτικές κοινωνικής και επαγγελματικής ανόδου για μεγάλα τμήματα μαθητών της ελληνικής επαρχίας, με τις απαραίτητες εξαιρέσεις από τον κανόνα, παιδιών που κατάφεραν να σταδιοδρομήσουν επιστημονικά. Δε λείπει και η αναφορά στα μεταναστευτικά κύματα, αφού τότε η χώρα μας έκανε εξαγωγή μεταναστών. Στα συν του βιβλίου το πλούσιο φωτορεπορτάζ από σχολεία εκείνης της εποχής, από διάφορες περιοχές, άλλα διατηρούμενα σε καλή κατάσταση και άλλα ρημαγμένα.

Παράλληλα, τα πολυεθνικά Βαλκάνια, μετά την πτώση της οθωμανικής αυτοκρατορίας, είχαν να αντιμετωπίσουν το θέμα της ίδρυσης σχολείων και της εκπαίδευσης των μειονοτήτων που βρίσκονταν μέσα στα γεωγραφικά όρια κάθε κράτους. Συχνά στο πεδίο αυτό εκφράζονταν ανταγωνισμοί που στόχο είχαν την ενδυνάμωση κάθε εθνικής ομάδας, έναντι κάποιας άλλης, στα πλαίσια των διπλωματικών παιχνιδιών, κυβερνήσεων, εκκλησιών και γενικά κέντρων εξουσίας.
Το βιβλίο καταγράφει αντίστοιχες προσπάθειες και στην πόλη Μοναστήρι (σήμερα στην επικράτεια της ΠΓΔΜ).
Μετά από την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά και τη γερμανική κατοχή, όπου αρκετά από τα σχολεία έγιναν τόποι μαρτυρίου (από τις πολλές αναφορές του βιβλίου, ενδεικτικά αναφέρω την περίπτωση των Καλαβρύτων), αλλά και διοικητήρια των ναζί, ανοίγει η περίοδος του εμφυλίου, της ΕΡΕ, της Ένωσης Κέντρου και της απριλιανής δικτατορίας.
Η Ελλάς Ελλήνων Χριστιανών και προπαντός εθνικοφρόνων, αποτυπώνεται όχι τόσο στον κατασκευαστικό τομέα για τα σχολεία, όσο στις λογικές, την προπαγάνδα και τις βλακώδεις εγκυκλίους προς τους εκπαιδευτικούς.
Δάσκαλοι θεωρούνται ύποπτοι γιατί παίζουν πολλή ώρα τάβλι στο καφενείο του χωριού, μαθήτριες χαρακτηρίζονται αμφιβόλου ηθικής γιατί φορούν παντελόνι ή καπνίζουν εκτός σχολείου, το έθνος κινδυνεύει από "τον άτιμον εχθρόν τον κομμουνισμόν" και τα αποχωρητήρια των σχολείων πρέπει να ελέγχονται ώστε να μην αναγράφονται χυδαία ή πολιτικά συνθήματα, ο κινηματογράφος επιτρέπεται μόνο αν έχει ελεγχθεί η ταινία και αναφέρονται σχετικά παραδείγματα "εγκεκριμένων" ταινιών (Ταρζάν, Χοντρός Λιγνός, περιπέτειαι με κροκόδειλους, η κηδεία του βασιλέως Παύλου, αιχμαλωσία ουρακοτάγκων, οι γάμοι της Σοφίας και του Κάρλου, οι βατραχάνθρωποι, κυνήγι λεόντων, κλπ).
Μην σας ξεγελάσει το βιβλίο, δεν είναι ιστορικό της ίδρυσης σχολείων, είναι η ιστορική πορεία της χώρας μας, μέσα από ένα συγκεκριμένο πρίσμα, μια συγκεκριμένη και πρωτότυπη διάσταση, μέσα από μια πολύχρονη λεπτομερή και ενδιαφέρουσα έρευνα.

Nάσος Μπράτσος



Υ.Γ. το βιβλίο μου ξύπνησε μια παιδική ανάμνηση από τα μαθητικά μου χρόνια επί δικτατορίας. Μιλώντας μας ο δάσκαλος με ρώτησε ξέροντας ότι είχα γονείς που για χρόνια ήταν πολιτικοί εξόριστοι και συγγενείς στο "παραπέτασμα". "Τι σημαίνει Θανάση το σφυρί και το δρεπάνι", "Δεν ξέρω" απάντησα. Απευθυνόμενος στην τάξη είπε ότι το σφυρί είναι για να χτυπάει και το δρεπάνι για να κόβει και συμβολίζουν τη βία στην οποία αρέσκονται οι κομμουνιστές!! Ίσως αν ξαναδιαβάσω με μεγαλύτερη προσοχή το βιβλίο, να τον βρω και αυτόν μέσα σε κάποια σελίδα.